Aandelen wel/niet kunnen verkopen

Tips. Voorkom eenvoudig een (onnodige) deadlock!

Met grote regelmaat krijg ik dossiers op mijn bureau waaruit volgt dat aandeelhouders van een BV een of meerdere geschillen hebben. De oplossing bestaat er uit dat de aandeelhouders uit elkaar willen. Doch er bestaat geen overeenstemming over de waarde. Of beter: de prijs van de aandelen.

Aandeelhouder A wil prijs 100 voor zijn aandelen ontvangen. Aandeelhouder B is bereid maximaal 60 te betalen. De oplossing bestaat in de benoeming van een (waarderings)deskundige.

Maar partijen worden het niet eens over de deskundige. Er zijn wel statuten maar geen aandeelhoudersovereenkomst. Of er is wel een aandeelhoudersovereenkomst, maar dit item is niet of niet goed geregeld.

Wat zijn de (on)mogelijkheden?

Waardering van aandelen – benoeming of voordragen deskundige

In de statuten is meestal bepaald dat de aandeelhouders in overleg treden over de te betalen prijs. Komen partijen niet tot overeenstemming, dan zal de prijs doorgaans vastgesteld moeten worden door 1 of meer deskundigen, te benoemen door een derde instantie.

Daartoe wordt in oude statuten, die nog steeds voorkomen, nog regelmatig naar de voorzitter van de KvK verwezen. Die dan de deskundige moet aanwijzen. Per eind 2013 is de KvK hier echter al mee gestopt. Heeft u oude statuten, dan gelieve hierop te controleren en de statuten hierop te laten wijzigen. Anders is sprake van een impasse die veelal amper of niet oplosbaar is. Indien aandeelhouders lijnrecht tegenover elkaar staan.

Een andere variant voor waardering van aandelen is dat in statuten wordt verwezen naar de kantonrechter die de deskundige(n) moet benoemen. Het gaat hierbij om een zgn. welwillendheidsbeslissing van de rechter. Gevolg daarvan is dat de kantonrechter kan weigeren om hiertoe een beslissing te geven. Dus ook deze keuze in statuten kan leiden tot een impasse.

Het verdient aanbeveling om de statuten hierop aan te passen. Een vrij eenvoudige handeling om een groot (mogelijk) knelpunt te voorkomen. Door in de statuten te laten verwijzen naar de juiste instantie die momenteel wel – op verzoek daartoe - een waarderingsdeskundige wil benoemen of voordragen.

Uit recherche en navraag bij de mijns inziens meest relevante organisaties ter zake blijkt dat (het bestuur van) de navolgende instanties desgevraagd een waarderingsdeskundige willen benoemen of willen voordragen:

het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NiRV). Het bestuur van het NiRV benoemt (of draagt voor) op verzoek van partijen een RV als waarderingsdeskundige. Zie https://nirv.nl/deskundigenverzoek/
de Beroepsorganisatie voor Specialisten in Bedrijfsoverdracht (BOBB). Het bestuur kan op verzoek van partijen leden van de BOBB voordragen of voorstellen. Zie de website van de BOBB, o.a. voor de ledenlijst: https://www.bobb.nl/adviseurs/zoek-op-persoon
de Koninklijke Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA). Zij brengt partijen - op hun gezamenlijk verzoek - in contact met een accountant. Dit zijn accountants die hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn in opdrachten als bindend adviseur of deskundige. De eventuele benoeming doen partijen zelf. Zie https://www.nba.nl/over-de-nba/contact-en-route/een-accountant-nodig-bij-geschillen/
de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB). De voorzitter van de KNB kan een deskundige aanwijzen/benoemen. Dit gebeurt uitsluitend als partijen absoluut willen vasthouden aan de statutaire bepaling ter zake. Zie de website van de KNB: https://www.knb.nl/home

Waardering van aandelen – statuten checken en laten aanpassen

Indien plannen bestaan tot verkoop van de aandelen, is het belangrijk om de statuten te checken en deze te laten aanpassen. Waar nodig. Inzake de instantie die de deskundige aanwijst die de waardering van aandelen zal verrichten.

Doe dat in tijden van harmonie. Dit behoort bij een goede voorbereiding van de verkoop (op termijn). Want staan aandeelhouders met ruzie tegenover elkaar, dan is vaak weinig tot niets meer mogelijk. Dan ontstaat een echte zgn. deadlock. Je kunt als aandeelhouder dan wel je aandelen aan de andere aandeelhouder(s) aanbieden, maar zonder overeenstemming over de prijs wordt het normaliter niets. De statuten kennen doorgaans geen afnameverplichting van aandelen, nadat de aandelen zijn aangeboden. En derde partijen zijn niet altijd geïnteresseerd in de koop van een aandelenbelang, zeker niet bij geschillen tussen aandeelhouders. Uitkomst ergo: je blijft met je aandelen zitten.

Om conflicten over waardering van aandelen en dus de prijs te beslechten, is het dus belangrijk dat een juiste deskundige hiermee kan worden belast. En dus de juiste instantie wordt aangewezen die de juiste deskundige kan benoemen.

Waardering van aandelen – voorstel voor aanpassing van de statuten

Een goede oplossing inzake waardering van aandelen kan derhalve navolgend artikel in de statuten zijn:

De prijs zal - tenzij de aandeelhouders eenparig anders schriftelijk overeenkomen - worden vastgesteld door een of meer onafhankelijke deskundigen, die door de aandeelhouders in gemeenschappelijk overleg worden benoemd. Komen zij hieromtrent binnen twee weken na ontvangst van de in lid … bedoelde kennisgeving van het aanbod niet tot overeenstemming, dan zal de meest gerede partij aan het bestuur van ………… (*) of, ter keuze van de meest gerede partij, aan het bestuur van ……… (*) de benoeming van een of desgewenst drie onafhankelijke deskundigen verzoeken.

(*) alhier kan – op twee plaatsen – de instantie worden ingevuld die de deskundige kan benoemen. Zie daartoe de vier hierboven genoemde instanties. Door twee verschillende instanties in de tekst op te nemen, is er een extra mogelijkheid aanwezig, indien onverhoopt het bestuur van een van de instanties niet thuis zou geven.

Indien betreffende instantie de deskundige op verzoek niet benoemt doch alleen wil aanwijzen of voordragen, is het zaak hiermee in de formulering van de (statutaire) bepaling wel rekening te houden.

Waardering van aandelen – aandeelhoudersovereenkomst

Statutenwijziging kan alleen via een bezoek aan de notaris, die een akte van statutenwijziging opstelt. Een goed alternatief inzake waardering van aandelen kan zijn om aanwijzing van de instantie die de waarderingsdeskundige benoemt te regelen in een aandeelhoudersovereenkomst. Daarbij kan ook direct worden gekeken naar andere mogelijke deadlocks en/of het opnemen van een praktische geschillenregeling bij diverse geschillen.

Indien de bestaande statuten ongewijzigd blijvend, dienen partijen in de aandeelhoudersovereenkomst wel te regelen dat bij strijdigheid met de statuten de aandeelhoudersovereenkomst voorrang heeft.

Partijen kunnen inzake de waardering van aandelen ook ervoor kiezen om rechtstreeks de deskundige zelf met naam te benoemen in de aandeelhoudersovereenkomst. Dat scheelt de route naar de instantie die moet benoemen/aanwijzen en onzekerheid bij een geschil omtrent wie later als de deskundige zal worden benoemd of aangewezen.

Belangrijk is tevens de gevolgen van de door de deskundige genomen beslissing (binding en afnameplicht) juist te regelen in de aandeelhoudersovereenkomst.

Waardering van aandelen – niets ter zake (juist) geregeld

In een situatie dat de bestaande statuten inzake de benoeming deskundige voor de waardering van aandelen geen oplossing bieden, er geen goede aandeelhoudersovereenkomst is (waarin dit item op juiste wijze is geregeld) doch de aandeelhouders wel bereid zijn tot overleg ter zake, kan nog worden gedacht aan:

Mediation of bindend advies door een ter zake deskundige mediator / adviseur, indien partijen aldus gezamenlijk hiertoe kunnen besluiten. Denk hierbij aan de (waarderings)deskundigen van:
- de BOBB (https://www.bobb.nl/)
- de DCFA (https://www.dcfa.nl/) of van
- het Nederlands Instituut voor Register Valuators (NiRV) (https://nirv.nl/).

Ook accountants van de NBA of SRA met dezelfde opleiding, relevante kennis en ervaring inzake waardering van aandelen kunnen als mediator / adviseur fungeren.
De leden van voornoemde organisaties kunnen individueel worden benaderd met de vraag of zij willen en kunnen fungeren als mediator of bindend adviseur en of zij deze benoeming willen aanvaarden.

De flitsuittreding ex art. 2:343c BW: zijn de aandeelhouders het eens over de uittreding van een der aandeelhouders maar niet over de prijs van de aandelen? Dan kunnen zij (gezamenlijk) bij verzoekschrift de rechter vragen de overnameprijs van de aandelen vast te stellen. Daartoe benoemt de rechter (veelal) een deskundige.

Verdere gerechtelijke mogelijkheden zijn er normaliter niet. Of er moet – bewijsbaar - van alles aan geschillen aan de hand zijn, veroorzaakt door de ene of andere aandeelhouder. Dan kom je uit bij de wettelijke geschillenregeling (art. 2:335-343c BW). Deze procedures komen in de praktijk weinig voor en laat ik binnen het bestek van dit blog artikel onbehandeld.

Omdat gerechtelijke procedures kostbaar kunnen zijn, tijd vergen en gepaard kunnen gaan met de nodige negatieve emoties en je – ook bij de flitsuittreding ex art. 2:343c BW - toch weer uitkomt bij een rechter die de deskundige moet aanwijzen (voor waardering van aandelen), kun je dit belangrijke onderwerp beter direct goed regelen in een aandeelhoudersovereenkomst.

Dan kan je de rechter vermijden en kan je als aandeelhouder in ieder geval je aandelen verkopen, zodra dat aan de orde komt. Althans hoeft onenigheid over de waarde en de prijs geen onoverkomelijk obstakel meer te zijn.

Vragen of advies

Heeft u verder vragen of is er behoefte aan advies inzake het opstellen of beoordelen van een aandeelhoudersovereenkomst, dan ben ik u graag van dienst.